Dziś wracamy do naszych domowych wód i zawitamy z wizytą u Pana Szczupaka. Doświadczeni nurkowie dobrze wiedzą że największe osobniki można spotkać na nocnych nurkowaniach (które, odchodząc odrobinę od tematu, są jednymi z moich ulubionych:-)). Przy świetle księżyca możemy swobodnie oglądać szczupaki, a nawet jakiegoś pogłaskać…. Ryby te mają też skłonność do „atakowania” naszych latarek.
Szczupak pospolity, szczupak (Esox lucius) – gatunek szeroko rozprzestrzenionej, drapieżnej ryby z rodziny szczupakowatych (Esocidae). Jego okołobiegunowy zasięg występowania jest największym naturalnym zasięgiem ryb wyłącznie słodkowodnych: Cała Europa, z wyjątkiem Półwyspu Iberyjskiego, południowych Włoch i południowej części Półwyspu Bałkańskiego a także północna oraz środkowa Azja i Ameryka Północna. Introdukowany w wielu krajach świata, m.in. w Hiszpanii. Żyje w wodach słodkich, zarówno płynących, jak i stojących, oraz w słonawych wodach Bałtyku.
Fot. Paweł Stankiewicz, Jezioro Pluszne
Przeciętnie szczupaki osiągają długość do 1,5 m i masę do około 10 kg, ale można też trafić na większe osobniki: okazy ponad 15–20 kg są jednak bardzo rzadkie. Notowany rekord masy wynosił 35 kg!!!!
Ciało szczupaka pospolitego jest spłaszczone, opływowe. Głowa wydłużona, ze zwężającymi się szczękami i bardzo szerokim spłaszczonym pyskiem. Zęby szczupaka na żuchwie są skierowane do środka i bardzo ostre, szczęka jest ich pozbawiona. Ponadto liczne zęby występują na kości podniebiennej, kościach międzyszczękowych, lemieszu, kości gnykowej oraz łukach skrzelowych. Łuski są dosyć małe, owalne, mocno osadzone w skórze. Linia boczna dobrze rozwinięta, często poprzerywana, posiada dwa lub trzy rozgałęzienia wzdłuż boków. Na głowie znajdują się liczne jamki zmysłowe. Płetwy grzbietowa i odbytowa są przesunięte mocno do tyłu i położone blisko siebie. Ubarwienie zmienne w zależności od warunków środowiska. Młode osobniki są zwykle jasnozielone, brązowawe lub srebrzyste. Ciemne plamy na bokach zlewają się czasami w poprzeczne smugi. Starsze osobniki mają ciemnozielony grzbiet, jaśniejsze nakrapiane żółtymi plamami boki i biały brzuch. Płetwy parzyste są czerwonawe i jasne, na nieparzystych występują ciemne poprzeczne paski. W dobrych warunkach rośnie bardzo szybko.
Jest przystosowany do życia wodnego drapieżnika, normalnie nie jest aktywnym myśliwym, choć zalicza się do najbardziej drapieżnych ryb. Czyha w ukryciu między roślinami wodnymi i czeka na przepływającą zdobycz (Nurkowie coś wiedzą na ten temat, doskonale wiemy że żeby obserwować te ryby należy szukać w zaroślach, gdzie spokojnie czekają na swoją ofiarę). Większe osobniki mogą aktywnie gonić ławice ryb (na przykład śledzi) w strefie pelagicznej dużych jezior albo Bałtyku oraz atakować drobne ptaki wodne lub niewielkie zwierzęta lądowe (gryzonie, żaby i inne), które dostały się do wody oraz przedstawicieli własnego gatunku (kanibalizm). Po schwytaniu zdobyczy ryba stara się odwrócić zdobycz, aby połknąć ją od głowy. Złapana ofiara ma nikłe szanse na wyrwanie się, co jest spowodowane ułożeniem zębów drapieżnika do wewnątrz. Jako drapieżnik, tarło odbywa wcześniej, dzięki czemu dorastający narybek może odżywiać się młodym wylęgiem innych ryb, np. płoci i słonecznicy. Przyrost w pierwszym roku życia przy dużym dostępie do pożywienia wynosi do 30–35 cm.
Tarło odbywa wczesną wiosną – w marcu i kwietniu, na zarośniętych płyciznach, starorzeczach i zalanych łąkach. Ikra jest bardzo drobna, jest ona przytwierdzana do roślinności wodnej. Wylęg następuje po 12–15 dniach. Do tarła przystępują już osobniki roczne o długości 30–35 cm, jednak liczba złożonej ikry przez tak młode osobniki jest mała.
Ochrona
W ostatnich latach liczebność szczupaka w polskich wodach wyraźnie się zmniejszyła ze względu na nieracjonalną gospodarkę rybacką i kłusownictwo oraz także bardzo dużą presję wędkarską. Niski stan wód w rzekach w okresie wiosennym oraz brak rozlewisk przyczyniają się do wypierania tego drapieżnika z rzek przez inne gatunki np. bolenia.
Ważna jest ochrona środowiska szczupaka i innych ryb. Chodzi o zatrute wody, przeżyźnienie, brak miejsc na tarliska i inne.
Wymiar ochronny : 50 cm (Regulamin Amatorskiego Połowu Ryb 2013)
Okres ochronny
1 stycznia – 30 kwietnia
Ciekawostki:
Czy wiesz, że… inne regionalne lub potoczne nazwy szczupaka to… wilk, szczybiałka, szczuk, szczubeł, wołk, kaczodzioby, zębaty…
Rekord Polski 24,10 kg i 128 cm (1976) – wyobrażacie sobie takiego olbrzyma? 😉
SYSTEMATYKA
| DOMENA | EUKARIOTY |
| KRÓLESTWO | ZWIERZĘTA |
| TYP | STRUNOWCE |
| PODTYP | KRĘGOWCE |
| GROMADA | PROMIENIOPŁETWE |
| RZĄD | SZCZUPAKOKSZTAŁTNE |
| RODZINA | SZCZUPAKOWATE |
| RODZAJ | ESOX |
| GATUNEK | SZCZUPAK POSPOLITY |